اسراف، همراهی با شیطان است | بررسی چیستی، حدومرز و عواقب گرفتاری به اسراف

به گزارش شهرآرانیوز؛ «اسراف» از آن واژه‌هایی است که همه ما بار‌ها آن را شنیده‌ایم و در موقعیت‌های مختلف، هم درباره‌اش تذکر داده و هم تذکر گرفته‌ایم، اما با اینکه اغلب از حکم شرعی این فعل که حرمت است، آگاهیم و می‌دانیم که خدا اسراف‌کاران را دوست ندارد، به‌نوعی به آن مبتلاییم و بسیاری از رنج‌هایی که می‌کشیم و مشکلاتی که با آنها درگیریم، از بی‌توجهی به همین یک واژه آب می‌خورد. اینکه بدانیم حدومرز اسراف چیست و چه درد‌هایی را به جان فرد و جامعه می‌اندازد، در درمان آن بسیار مؤثر است.

اسراف یعنی خروج از تعادل

«اسراف» به معنای تجاوز از حد اعتدال در هر کاری است. دین اسلام، بهره برداری مشروع از نعمت‌های الهی را مباح شمرده است، ولی زیاده روی را حرام و ناروا و از گناهان کبیره می‌داند. همچنین، آنچه در غیر طاعت خدا مصرف شود، اسراف است؛ گرچه مقدار آن کم و ناچیز باشد. بی‌مبالاتی در دستور‌های دینی، کفران نعمت، چشم‌وهم‌چشمی، تربیت نادرست خانوادگی و داشتن ثروت، بدون برخورداری از اخلاق دینی، را می‌توان از مصادیق اسراف دانست.

انفاق‌هایی که اسراف است

برخی، حرمت اسراف را از ضروریات دین دانسته و برخی دیگر آن را در ردیف گناهان کبیره شمرده‌اند. ازآنجاکه اسراف همواره با نوعی زیاده‌روی و گاه کوتاهی، ملازم و در همه مصادیق آن به نحوی سرپیچی از فرمان‌های الهی نمایان است، با فساد ارتباط مستقیم دارد؛ زیرا برهم زدن حالت تعادل در هر امری، موجب فساد در آن می‌شود، لذا حتی اگر انفاق‌های ما از تعادل خارج شود، حکم اسراف به خود می‌گیرد.

 حضرت امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «بخشش‌های بیجای مال و ثروت، اسراف و زیاده‌روی محسوب می‌شود و بخشنده آن را در دنیا بالا می‌برد و در آخرت پایین می‌آورد، او را در بین مردم بزرگ جلوه می‌دهد و نزد خدا خوار و سبک می‌کند.» (نهج‌البلاغه، خطبه ۱۲۶)

خدا مسرفان را دوست ندارد

در قرآن کریم واژه «اسراف» و مشتقات آن، مکرر به کار رفته، ولی ۲۳جا لفظ «اسراف» مطرح شده است که در هر مورد، مفهومی ویژه دارد. مثل آیه «کُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ: بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند، مسرفان را دوست ندارد.» (اعراف، ۳۲). در بیشتر موارد، مقصود از اسراف جنبه‌های اخلاقی، عقیدتی و تجاوز از حدود الهی است و تنها در چهار مورد، جنبه مالی را شامل می‌شود.

مرز اسراف چیست؟

شاید برای خیلی از ما دانستن حد و مرز اسراف مشخص نباشد؛ امام صادق (ع) در این‌باره به ما چارچوب و مرز را نشان می‌دهند و می‌فرمایند: «خداوند متعال میانه‌روی را دوست دارد و اسراف و زیاده‌روی، مشمول خشم اوست، حتی اگر اسراف در انداختن هسته خرمایی باشد که قابل‌مصرف است یا زیادی آبی که خورده شده است.» (تحف‌العقول، ص‌۳۰۱) مهم آنکه کیفر کسانی که از حدود الهی تجاوز کرده و اوامر و نواهی خدا را نادیده گرفته‌اند، تنها فقر و تنگدستی در دنیا نیست، بلکه عذاب اخروی نیز در انتظار آنان است.

رحمت الهی به مسرفان نمی‌رسد

اینکه آثار و عواقب اسراف را بدانیم، خود مانعی بزرگ برای ابتلای به این حرام الهی است. روایات در این‌باره نیز به ما تذکر داده و آثار سوء اسراف را یادآوری کرده‌اند؛ امیرالمؤمنین (ع) درباره نتیجه و عقوبت اسراف می‌فرمایند: «اقتصاد و میانه‌روی، موجب ثروتمندی و اسراف و ولخرجی، موجب سقوط و فقر می‌شود.» (وسائل‌الشیعه، ج۲۱، ص۵۵۲) اگرچه در‌های رحمت الهی همیشه به روی بندگان گشوده است، اما درباره اسراف‌کاران می‌فرماید: «همانا خداوند کسی را که اسراف‌کار و دروغگوست، هدایت نمی‌کند.» (غافر، ۴۸).

در ادامه حتما بخوانید زنان و مهار اسراف؛ پیام رهبری یک مسئولیت آرام و بزرگ

اسراف، جامعه را تباه می‌کند

اسراف علاوه‌بر آثار منفی در زندگی شخصی، پیامد‌های ناگوار اجتماعی هم دارد؛ سقوط اخلاقی، ولخرجی و ریخت‌وپاش‌های نابجا، انسان را از مسیر صحیح بیرون می‌آورد و به ورطه هولناک فساد و تباهی می‌کشاند. انسان اسراف‌کار گاهی به مرحله‌ای می‌رسد که به هر پستی تن می‌دهد؛ رشوه می‌گیرد، دروغ می‌گوید، ربا می‌خورد، به عناوین مختلف، عفت و شخصیت خود را از دست می‌دهد و سرانجام کارش به رسوایی می‌کشد. اسراف همچنین موجب ضعف ایمان می‌شود. اسراف‌کاری، آدمی را از راه اعتدال خارج می‌کند و به سستی ایمان و ضعف عقیده می‌کشاند.

اسراف، فقر می‌آورد

علاوه‌بر آیات قرآن، روایات ائمه (ع) هم که خود تفسیر و تبیین قرآن هستند، درباره اسراف، معنا و مرز و عواقب آن، روشنگری کرده‌اند و توجه به آموزه‌های روایی در این‌باره ما را کمک می‌کند؛ چنان‌که امام حسن عسکری (ع) می‌فرمایند: «بر تو باد به میانه‌روی و پرهیز از اسراف؛ زیرا اسراف از کار‌های شیطانی است.» (بحارالانوار، ۵۰: ص ۲۹۲، ح۶۶)

 و از امام‌صادق (ع) است که: «اسراف و زیاده‌روی، به فقر و تنگدستی می‌انجامد و میانه‌روی، موجب ثروت و بی‌نیازی می‌شود.» (وسائل‌الشیعه، ج۱۵، ص۲۵۸) امیرالمؤمنین (ع) نیز تأکید کرده‌اند: «کسی که به زیاده‌روی افتخار کند، با تنگدستی، خوار و زبون می‌شود.» (میزان‌الحکمه، ج یک)